Trong danh mục thiên thể nổi tiếng của Charles Messier, M1 giữ vị trí đầu tiên – và cũng là một trong những vật thể kỳ diệu nhất: Tinh vân Con Cua (Crab Nebula).
Từng bị nhầm là sao chổi, Tinh vân Con Cua thực chất là tàn tích của một ngôi sao khổng lồ đã phát nổ cách đây gần một thiên niên kỷ. Sự kiện đó được các nhà thiên văn cổ Trung Hoa và Ả Rập quan sát vào năm 1054, khi “ngôi sao khách” sáng hơn cả Sao Kim, có thể nhìn thấy ban ngày suốt nhiều tuần.
Ngày nay, kính viễn vọng hiện đại giúp ta chứng kiến di sản rực rỡ của cái chết sao ấy.
Các hình ảnh từ Hubble (2005) chụp trong ánh sáng khả kiến, và James Webb (2023) chụp trong ánh sáng hồng ngoại, đã cho thấy đám mây vật chất rộng 10 năm ánh sáng vẫn đang giãn nở với tốc độ 1.500 km/giây.
Những dải sợi sáng đứt gãy – hay “xúc tu” của con cua vũ trụ – chính là phần khí và bụi bị thổi tung ra trong vụ nổ, đang cuộn xoáy quanh một sao neutron quay nhanh ở trung tâm – tàn dư còn lại của ngôi sao đã chết.
Cách Trái Đất khoảng 6.500 năm ánh sáng, trong chòm sao Kim Ngưu, Tinh vân Con Cua là bức chân dung sống động của sự chuyển hóa vũ trụ: cái chết của một ngôi sao đã thắp sáng sự hiểu biết của nhân loại về sự sống, năng lượng và vòng tuần hoàn vật chất trong không gian.
TINH VÂN