Con người từ lâu đã biết mình đang sống trong một thiên hà xoắn ốc khổng lồ – Dải Ngân Hà. Nhưng vì ở sâu bên trong, ta chỉ thấy một dải sáng vắt ngang trời mà không thể nhìn toàn cảnh. Câu hỏi “Thiên hà của chúng ta trông thế nào từ bên ngoài?” từng là điều không tưởng — cho đến khi sứ mệnh Gaia của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) hoàn thành.
Bằng việc đo chính xác vị trí và chuyển động của hơn một tỷ ngôi sao, Gaia đã giúp các nhà khoa học dựng nên bức họa Dải Ngân Hà nhìn từ bên cạnh – một “hồ sơ không gian” có thật dựa trên dữ liệu.
Kết quả thật ấn tượng: Dải Ngân Hà hóa ra mỏng đến kinh ngạc ở trung tâm – toàn bộ các ngôi sao mà chúng ta thấy vào ban đêm, kể cả Mặt Trời, đều nằm trong chiếc đĩa sáng mảnh như lưỡi dao này.
Nhưng điều gây ngạc nhiên nhất là rìa ngoài của đĩa bị cong lên và cong xuống, như thể thiên hà đang uốn mình giữa vũ trụ. Sự uốn cong này có thể do tác động hấp dẫn từ các thiên hà lân cận hoặc dòng vật chất tối chưa được hiểu rõ.
Màu sắc của dải sáng ấy là sự pha trộn của bụi tối, sao xanh trẻ trung, và tinh vân đỏ rực — những gam màu vừa sống động, vừa gợi cảm giác về nhịp thở của vũ trụ.
Dù Gaia đã ngừng hoạt động từ tháng 3, sứ mệnh của nó đã để lại một bản đồ thiên hà chính xác nhất lịch sử, giúp nhân loại không chỉ thấy Dải Ngân Hà từ bên ngoài, mà còn nhận ra:
“Chúng ta chỉ là một hạt bụi nhỏ trong một đĩa sáng mảnh giữa vô tận sao trời.”
