Radar loại dơi, hay còn gọi là radar sinh học (bio-radar) hoặc hệ thống định vị bằng tiếng vang (echolocation) ở dơi, không phải là radar công nghệ như con người sử dụng, mà là một cơ chế tự nhiên giúp dơi định vị, săn mồi và di chuyển trong bóng tối. Dưới đây là cách hoạt động của "radar" này:
- Phát âm thanh siêu âm:
Dơi phát ra các sóng âm thanh tần số cao (thường từ 20 kHz đến 200 kHz, vượt ngoài ngưỡng nghe của con người) thông qua miệng hoặc mũi. Các sóng âm này được phát ra dưới dạng các xung ngắn, liên tục. - Phản xạ sóng âm:
Khi sóng âm gặp chướng ngại vật (như côn trùng, cây cối, hoặc vật thể khác), chúng bị phản xạ trở lại, tạo ra tiếng vang (echo). Dơi có khả năng phát hiện những tiếng vang này nhờ đôi tai cực kỳ nhạy. - Xử lý tín hiệu:
Bộ não của dơi phân tích thời gian trễ giữa lúc phát ra âm thanh và lúc nhận lại tiếng vang, cũng như cường độ và tần số của tiếng vang. Điều này giúp dơi xác định:- Khoảng cách: Thời gian trễ càng ngắn, vật thể càng gần.
- Kích thước và hình dạng: Cường độ và đặc điểm của tiếng vang cho biết vật thể lớn hay nhỏ, cứng hay mềm.
- Vị trí và chuyển động: Sự thay đổi tần số (hiệu ứng Doppler) giúp dơi nhận biết vật thể đang đứng yên hay di chuyển, và hướng chuyển động của nó.
- Điều chỉnh linh hoạt:
Dơi có thể thay đổi tần số, cường độ, và nhịp độ phát xung âm thanh tùy theo tình huống. Ví dụ, khi đến gần con mồi, dơi tăng tần suất phát sóng (gọi là "feeding buzz") để định vị chính xác hơn. - Ứng dụng trong tự nhiên:
Hệ thống này giúp dơi săn mồi, tránh chướng ngại vật, và di chuyển trong môi trường tối hoàn toàn, như hang động hoặc rừng rậm vào ban đêm. Một số loài dơi thậm chí có thể phân biệt con mồi với các vật thể khác dựa trên đặc điểm tiếng vang.
