Kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) đã khám phá ra một thiên hà có tên MoM-z14, được cho là cổ xưa nhất và xa nhất từng được phát hiện trong lịch sử thiên văn học.
Thiên hà này xuất hiện chỉ khoảng 280 triệu năm sau Vụ Nổ Lớn (Big Bang), tức khi vũ trụ còn rất non trẻ. Khoảng cách từ Trái Đất đến MoM-z14 vào khoảng 13,5 tỷ năm ánh sáng. Điều đặc biệt là thiên hà này đạt độ lệch đỏ lên tới z = 14.44, cao nhất từng được ghi nhận cho đến nay.
MoM-z14 có khối lượng tương đương khoảng 100 triệu lần khối lượng Mặt Trời, nhưng kích thước lại rất nhỏ, chỉ khoảng 240 đến 300 năm ánh sáng. Mặc dù nhỏ bé, thiên hà này lại đang trải qua giai đoạn bùng nổ sao hóa mạnh mẽ, tạo ra nhiều ngôi sao mới và phát ra lượng lớn năng lượng.
Các nhà khoa học cũng phát hiện ra dấu hiệu của các nguyên tố như nitơ và carbon trong thiên hà này. Điều đó cho thấy MoM-z14 không phải là thế hệ thiên hà đầu tiên, mà đã có ít nhất một thế hệ sao trước đó đã hình thành và chết đi, để lại các nguyên tố nặng này.
Phát hiện này đặt ra nhiều thách thức cho các mô hình hiện tại về quá trình hình thành thiên hà trong vũ trụ sơ khai. Trước đây, các nhà khoa học cho rằng thiên hà lớn và nhiều sao cần nhiều thời gian hơn để hình thành. Tuy nhiên, MoM-z14 chứng minh điều ngược lại: các cấu trúc phức tạp đã có thể hình thành rất sớm trong lịch sử vũ trụ.
Kính viễn vọng James Webb đã sử dụng các thiết bị quan sát hồng ngoại tiên tiến như NIRCam và NIRSpec để thu thập hình ảnh và phân tích phổ ánh sáng của thiên hà này. Dữ liệu thu được giúp các nhà khoa học xác định chính xác độ tuổi, thành phần và tốc độ hình thành sao trong MoM-z14.
Đây là một bước tiến đột phá, không chỉ giúp con người nhìn thấy những thời khắc đầu tiên của vũ trụ, mà còn mở ra cánh cửa khám phá những thiên hà còn xa hơn và cổ xưa hơn nữa trong tương lai gần.
Phát hiện này là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng vượt trội của James Webb trong việc mở rộng giới hạn hiểu biết của chúng ta về nguồn gốc và sự tiến hóa của vũ trụ.
VŨ TRỤ